ድንበር ተሻጋሪ ኮርፖሬሽኖች በ 20 ኛው ክፍለ ዘመን ሁለተኛ አጋማሽ ላይ ብቅ ብለዋል ፡፡ በዓለም ኢኮኖሚ ውስጥ ቁልፍ ቦታን የያዙ ሲሆን እስከዛሬም የዘመናዊ እድገቱን ተለዋዋጭነት አስቀምጠዋል ፡፡ TNCs ትርፎችን ለማሳደግ እንደ አንድ ዘዴ ሆነው ያገለግላሉ ፣ ምክንያቱም እንቅስቃሴ ወደ ተለያዩ ሀገሮች መስፋፋት ግልጽ ጥቅሞችን ያስገኛል - ሁለቱም ኢኮኖሚያዊ (የተወሰኑ ሀብቶች መገኘታቸው) እና ህጋዊ (የአንዳንድ ሀገሮች ህግ አለፍጽምና ፣ ይህም ነፃ ለማድረግ የሚቻል ነው ፡፡ ጉምሩክ ፣ ግብር እና ሌሎች ገደቦች)። ቲ.ኤን.ኤን.ኤዎች ቃል በቃል ዘመናዊውን ኢኮኖሚ ያራምዳሉ ፣ ሥራ ይፈጥራሉ ፣ እና እንቅስቃሴዎቻቸው ለድሃ ሀገሮች በርካታ ጥቅሞችን ያስገኛሉ ፡፡ በተመሳሳይ ጊዜ ከሠራተኛ ማህበራት ፣ ከሰብአዊ መብት ተሟጋቾች እና ከአካባቢ ጥበቃ ባለሙያዎች የሚሰነዘረው የትችት ዋና ዒላማ የሆነው ቲ.ኤን.ሲዎች ነበሩ ፡፡
የቲ.ኤን.ሲዎች ጥፋተኛ ምንድናቸው?
ካደጉ የአውሮፓ አገራት በጀቶች ብዙ ጊዜ በሚበልጥ ካፒታል ብዙ ዓለም አቀፍ ኩባንያዎች የገቢያዎቹን የበላይነት ለማሳየት ይጥራሉ ፣ የፍትሃዊ የንግድ እና የፍትሃዊ ውድድር ደንቦችን ይጥሳሉ ፡፡ ልማት ባላደጉ አገራት ፍጽምና በጎደለው ሕግ ምርታቸውን በማዳበር የቲ.ኤን.ሲዎች ለብዙ ጥፋቶች ኃላፊነትን ያስወግዳሉ ፡፡
እንደነዚህ ያሉ ድርጅቶች ባለሥልጣናት “በአንዳንድ ፋብሪካዎች ውስጥ ከመጠን በላይ ብዝበዛ ፣ የሕፃናት ጉልበት ብዝበዛ ፣ የሠራተኛ ማኅበራት ትንኮሳ እና የአካባቢያዊ ተፅእኖዎች መከሰታቸውን አምነዋል ፡፡ በእርግጥ በሦስተኛው ዓለም ውስጥ ለብዙ ኢንተርፕራይዞች በሰብዓዊ መብቶች ላይ የሚፈጸሙ ወንጀሎች የተለመዱ ናቸው ፣ ድርጅቶችም ዓለምአቀፍ ቅሌቶች እስከሚሰማበት ጊዜ ድረስ እነዚህን እውነታዎች ለመደበቅ ሞክረዋል ፡፡ ለድርጅት ብልሹነት አስተዋጽኦ ያደረጉትን ሁኔታዎች መመርመር ተገቢ ነው ፡፡ ያኔም ቢሆን ፣ አሉታዊ ክስተቶች ተገለጡ-ኮርፖሬሽኖች በብዙ የፖለቲካ እና ማህበራዊ ሂደቶች ላይ ተጽዕኖ ለማሳደር ሞከሩ ፣ በአገሮች መንግስታት ላይ ጫና ለማሳደር እና በክፍለ-ግዛቶች ብሄራዊ ሉዓላዊነት ላይ ጥሰት ለማድረግ ሞክረዋል ፡፡
በ 1970 ዎቹ አጋማሽ ላይ የጀርመን ኮርፖሬሽን “በኮንጎ ውስጥ ካሉ ተፋላሚ ወገኖች ጋር አጋርነት እንደሚሰራ መረጃዎች ተገኝተዋል ፡፡ ክልሎቹን በተፈጥሮ ሀብቶች የተቆጣጠሩት የወታደራዊ አደረጃጀቶች ዘይት ፣ ብር ፣ ታንታለም እንዲሁም “የደም አልማዝ” ለጀርመን አሳሳቢነት ሸጡ ፡፡ የተገኘው ገንዘብ ወታደራዊ መሣሪያዎችን እና መሣሪያዎችን ለመግዛት ያገለግላል ፡፡ የተባበሩት መንግስታት በ “ደም አልማዝ” በማንኛውም የግብይት እንቅስቃሴ ላይ እገዳ የጣለ ቢሆንም አሁንም በጄኔቫ ፣ ኒው ዮርክ እና ቴል አቪቭ በሚገኙ ዓለም አቀፍ የንግድ ልውውጦች ላይ ያበቃሉ ፡፡ ስለሆነም አንድ ዓለም አቀፍ ኮርፖሬሽን ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወዲህ ወደ 2 ሚሊዮን የሚጠጉ ሰዎችን ሕይወት የቀጠፈውን ትልቁን ግጭት ይደግፋል ፡፡ የሲቪሉ ህዝብ የጦርነቱ ሰለባዎች ሲሆን ታዳጊዎች እራሳቸው በግጭቱ ውስጥ ይሳተፋሉ ፡፡
በአርጀንቲና ውስጥ እ.ኤ.አ. ከ 1976 እስከ 1983 ባለው ጊዜ ውስጥ የፎርድ አውቶሞቢል ጭንቀት በገዢው ወታደራዊ ጁንታ የሚደገፍ ጭካኔ የተሞላበት የፀረ-ህብረት ፖሊሲን ይከተላል ፡፡ “አትራፊ” የሰራተኛ አክቲቪስቶች ታፍነው ተደምስሰዋል ፡፡
የነዳጅ ምርቶችን የሚያመርተው llል ኮርፖሬሽን በኢኮኖሚ እንቅስቃሴው አካባቢውን በመጉዳት በተደጋጋሚ ሲከሰስ ቆይቷል ፡፡ በ 1995 (እ.ኤ.አ.) በሰላማዊው የባህር ላይ ነዳጅ ዘይት መድረክ ላይ የጎርፍ መጥለቅለቅን ለመከላከል በተደረጉ መጠነ ሰፊ የተቃውሞ ሰልፎች እና የኩባንያው ምርቶች እንዲታቀቡ ጥሪ በማድረጉ ብቻ ነው ፡፡ እ.ኤ.አ. በ 1970 ናይጄሪያ ውስጥ የነዳጅ ግኝት ነበር ፣ ለዚህም ኮርፖሬሽኑ እስካሁን ድረስ ኃላፊነት አልተወሰደም ፡፡ በባለሙያዎቹ ዘንድ እንደተገለጸው ለሁሉም የ allል አካባቢያዊ ወንጀሎች የካሳ መጠን 120 ሚሊዮን ህዝብ ካላት ናይጄሪያ ግዛት በጀት ጋር ይዛመዳል ፡፡
በአገር አቀፍ ኮርፖሬሽኖች እንቅስቃሴ ላይ የሕግ ገደቦች ጉዳዮች በ 70 ዎቹ ውስጥ ተነሱ ፡፡ XX ክፍለ ዘመንእናም ወዲያው በፍጥነት ባደጉ የምዕራባውያኑ ሀገሮች እና ገና ከቅኝ ግዛት ቀንበር ነፃ በወጡ ሀገሮች መካከል የግጭት ምንጭ ሆነ ፡፡ በመደበኛነት ስምምነት ላይ ለመድረስ ቢሞክሩም ሁለቱም ወገኖች አዲስ የሕግ ማዕቀፍ ለመፍጠር ሲሞክሩ በአጠቃላይ ተቃራኒ ፍላጎቶችን አሳደዱ ፡፡
ያደጉ የካፒታሊስት ግዛቶችና በእነዚህ ግዛቶች ቁጥጥር ስር ያሉ በርካታ ዓለም አቀፍ ድርጅቶች (የኢኮኖሚ ትብብርና ልማት ድርጅት ፣ የዓለም ንግድ ድርጅት ፣ የዓለም ባንክ) ለድንበር ተሻጋሪ ኮርፖሬሽኖች ፍላጎት አደረጉ ፡፡ በተለይም ይህ ፓርቲ በአስተናጋጅ ግዛቶች በኩል በቲ.ኤን.ሲዎች ላይ ተጽኖን እንዲገድብ ፣ ኢንቬስትመንቶችን ከብሄራዊነት እንዲወረስ ወይም እንዳይወረስ ይጠይቃል ፡፡
በሌላ በኩል ከቅኝ ግዛት በኋላ የነበሩት የእስያ ፣ የአፍሪቃና የላቲን አሜሪካ የቲኤንሲዎች እንቅስቃሴ በብሔራዊ ግዛቶች ቁጥጥር እንዲጨምር ጥያቄዎችን አቅርበዋል ፣ ድንበር ተሻጋሪ ኮርፖሬሽኖች ለፈጸሙት ጥፋት አስተማማኝ የአሠራር ዘዴዎች (የአካባቢ ብክለት ፣ በገበያዎች ውስጥ በብቸኝነት የሚመራን አቋም ያለአግባብ መጠቀም ፣ የሰብአዊ መብቶችን መጣስ) ፣ እንዲሁም በዓለም አቀፍ ድርጅቶች በተለይም በተባበሩት መንግስታት የቲኤንሲዎች የንግድ እንቅስቃሴዎች ላይ ቁጥጥርን መጨመር ፡
በኋላ በተባበሩት መንግስታት ድርጅት ድጋፍ ሁለቱም ወገኖች ለቲ.ኤን.ሲዎች ዓለም አቀፍ የሕግ ማዕቀፍ ልማት እርምጃዎችን መውሰድ ጀመሩ ፡፡
እንደሚታወቀው የቲኤንሲዎች እንቅስቃሴን መገደብ አጠቃላይ መርሆዎችን ካስቀመጡት የመጀመሪያዎቹ ዓለም አቀፍ የሕግ ተግባራት መካከል አንዱ እ.ኤ.አ. (እ.ኤ.አ. 1974) የኢኮኖሚ መብቶች እና ግዴታዎች ቻርተር ነበር ፡፡ ሆኖም ይህ ድርጊት ለቲ.ኤን.ሲዎች በአጠቃላይ ተቀባይነት ያላቸውን የባህሪ ህጎች ወጥ የሆነ ስርዓት ለመዘርጋት በቂ አልነበረም ፡፡ እ.ኤ.አ. በ 1974 የተባበሩት መንግስታት ድንበር ተሻጋሪ ኮርፖሬሽኖች እና የቲ.ኤን.ሲዎች ማእከል የተቋቋመ ሲሆን ይህም የቲኤንሲዎች ረቂቅ የስነምግባር ደንብ ማዘጋጀት ጀመረ ፡፡ አንድ ልዩ “ቡድን 77” (የታዳጊ አገራት ቡድን) የቲ.ኤን.ሲዎች ይዘትን ፣ ቅጾችን እና ዘዴዎችን የሚያሳዩ ቁሳቁሶችን ማጥናት እና ማጠቃለል እንቅስቃሴዎቹን ጀመረ ፡፡ ቅርንጫፎቻቸው በሚገኙባቸው ሀገሮች ውስጥ በውስጣቸው ጣልቃ የሚገቡ ቲኤንሲዎች ተገኝተዋል ፣ እናም በእነዚህ ግዛቶች ውስጥ የቁጥጥር ማዕከሎቻቸው የሚገኙባቸውን ሀገሮች ህጎች ለማራዘም እየሞከሩ መሆኑ ተረጋግጧል ፡፡ በተቃራኒው የአከባቢን ህጎች ተጠቅመዋል ፡፡ የእንቅስቃሴዎቻቸውን ቁጥጥር ለማምለጥ የቲ.ኤን.ሲዎች ስለራሳቸው መረጃ ይደብቃሉ ፡፡ በእርግጥ ይህ ሁሉ የዓለም አቀፉ ማህበረሰብ ተገቢውን ጣልቃ ገብነት የሚፈልግ ነበር።
የቲ.ኤን.ሲዎች ሥራ እንዲሠራ የሕግ ማዕቀፍ ለመፍጠር አንድ አስፈላጊ እርምጃ የተባበሩት መንግስታት የቲ.ኤን.ሲ የሥነ ምግባር ደንብ አባላት ልማት ነበር ፡፡ አንድ የመንግሥታዊ የሥራ ቡድን ረቂቅ ሕጉን ሥራውን የጀመረው እ.ኤ.አ. ጥር 1977 ዓ.ም. ነገር ግን የበለፀጉ አገራት እና የ “77 ቡድን” ሀገሮች በተከታታይ በሚወያዩበት ጊዜ የኮዱ ልማት እንቅፋት ሆኖባቸው ነበር ፣ ምክንያቱም የተለያዩ ግቦችን ስለተከተሉ እና ይህ በተወሰኑ ደንቦች ይዘት አፃፃፍ ላይ በተከታታይ አለመግባባቶች ውስጥ ተገልጧል ፡፡
የመሪዎቹ ሀገሮች ልዑካን በመርህ ላይ የተቀመጡትን አቋም አጥብቀዋል-የሕጉ ደንቦች በኦ.ሲ.ዲ. ሀገሮች የ TNCs ስምምነት ላይ መቃወም የለባቸውም ፡፡ ምንም እንኳን ኦኤዴድ ውስን የአባልነት ድርጅት ቢሆንም አሁንም ቢሆን ያደጉ አገራት ስምምነቱ በሁሉም ሀገሮች በሚተገብረው ታሪካዊ ዓለም አቀፍ ሕግ ላይ የተመሠረተ መሆኑን ተከራከሩ ፡፡
በድርድሩ ወቅት ተዋዋይ ወገኖች ስምምነት ላይ ደርሰዋል ፣ እና ኮዱ ሁለት እኩል ክፍሎችን እንዲይዝ ተወስኗል-በመጀመሪያ ፣ የቲኤንሲዎች እንቅስቃሴን ይቆጣጠራል ፣ ሁለተኛው የቲ.ኤን.ሲዎች ከአስተናጋጅ ሀገሮች መንግስታት ጋር ያለው ግንኙነት ነው ፡፡
በሃያኛው ክፍለ ዘመን በ 90 ዎቹ ውስጥ የኃይሎች ሚዛን በከፍተኛ ሁኔታ ተለውጧል ፣ ይህ በዩኤስ ኤስ አር ኤስ ውድቀት እና በሶሻሊስት ካምፕ ውድቀት ምክንያት አይደለም ፡፡ በተመሳሳይ ጊዜ የ ‹77› ቡድን ሀገሮች የተባበሩት መንግስታት ማዕቀፍ ውስጥ የቲ.ኤን.ሲ የስነምግባር ደንቦችን ማፅደቅን ጨምሮ በቲኤንሲዎች ላይ ፖሊሲ ላይ ተጽዕኖ የማድረግ ዕድሉን አጥተዋል ፡፡
አንድ የማይከራከር ሐቅ ዓለም አቀፍ ኮርፖሬሽኖች እና በኢንዱስትሪ የበለጸጉ አገራት የቲኤንሲዎችን ጥቅም ይከላከላሉ ፣ በተመሳሳይ ጊዜ ይህንን የተቀናጀ ድርጊት የማፅደቅ ፍላጎት ያጡ ቢሆኑም ፣ ምንም እንኳን በዓለም ገበያዎች ውስጥ የዓለም ኮርፖሬሽኖችን አቋም የሚያጠናክር እና አዎንታዊን የሚያስተዋውቁ በርካታ ደንቦችን ቢይዝም ፡፡ በሕጋዊ ደንባቸው ውስጥ ሥርዓታማነት ፡ ይህ የሆነበት ምክንያት ምንም ዓይነት የህግ ማረጋገጫ ባይኖርም ቲ.ኤን.ሲዎች በዓለም ላይ እራሳቸውን እንደ ጌትነት ስለሚሰማቸው እና በእውነቱ አቋማቸውን መደበኛ ማድረግ አያስፈልጋቸውም ፡፡
ከቅኝ ግዛት በኋላ የነበሩ መንግስታት እስከ ዛሬ ድረስ በተባበሩት መንግስታት የቲኤንሲዎች ጥቃት እንዳይደርስባቸው የሚያግዙ ውጤታማ ዘዴዎችን ለማዘጋጀት ከተባበሩት መንግስታት ይጠይቃሉ ፡፡ በተለይም የቲ.ኤን.ሲዎች የተጎዱትን ሀገሮች የሚደግፉባቸው የመንግስታት ማዕቀቦች እንዲጠቀሙ የቀረበ ሀሳብ አለ ፡፡ አብዛኛው የቲ.ኤን.ሲዎች የመጡት ከ “ወርቃማው ቢሊዮን” ሀገሮች ስለሆነ የእነዚህ ሀገሮች መንግስታት እራሳቸውን በአዳዲስ ግዴታዎች ላለመጫን ከቲኤንሲዎች ጋር ግጭቶችን ለማስወገድ እየሞከሩ ነው ፡፡ ለዚህም ነው ብዙውን ጊዜ ቲ.ኤን.ሲዎች ከመነሻቸው ሁኔታ “ተቆርጠዋል” የሚለውን ቃል የሚደግፉት ፣ በዚህ ቃል በአለም አቀፍ የሕግ ስሜት “ዜግነት” የተነፈጉ እና ፍፁም ሁለንተናዊ የእንቅስቃሴ ባህሪ ያላቸው በመሆናቸው የቲኤንሲ ሃላፊነትን ጉዳይ ይተዉ ክፈት. በተመሳሳይ ጊዜ ያልዳበሩ ግዛቶች መሪ መሪ አገሮችን ከኮርፖሬሽኖች ጋር በግልፅ ያዛምዳሉ ፣ ይህ ደግሞ የተሳሳተ ነው ፣ ምክንያቱም ኮርፖሬሽኖች ራሳቸው በመሪ ሀገሮች ህዝብ ቁጥጥር የማይደረጉ ስለሆነ ፣ ስለሆነም ድርጅቶች ለምን ከክልል በጀቶች ወንጀል መክፈል አለባቸው የሚለው ጥያቄ ይነሳል ፡፡
እነዚህ ሁሉ እውነታዎች እንደሚያመለክቱት ትልቅ ገንዘብ በሚገዛበት ዓለም አቀፋዊ ስርዓት ውስጥ ባደጉ እና በድህረ ቅኝ አገራት ፍላጎቶች መካከል “ወርቃማ ትርጉም” ማግኘት አስቸጋሪ ነው ፣ ስለሆነም ህጉ የሚሸፍነው የበለጠ ወይም ያነሰ ተሸፍኖ የሚጫወት ሚና ብቻ ነው ፡፡ ኢኮኖሚያዊ ፍላጎቶች. ሆኖም ፣ የቲኤንሲዎች ወንጀል ሳይስተዋል አይቀርም ፡፡ በዓለም ዙሪያ በሺዎች የሚቆጠሩ ሰዎች የድርጅቶችን እንቅስቃሴ ያደራጃሉ እና ይቆጣጠራሉ ፣ በመገናኛ ብዙሃን ውስጥ የሚፈጸሙ ጥሰቶችን ሪፖርት ያደርጋሉ እና ብዙውን ጊዜ ውጤቶችን ያገኛሉ ፡፡ ቲ.ኤን.ኬ በተደጋጋሚ ከህዝብ ግፊት ቅናሾችን አደረገ ፣ ኪሳራዎችን ለማካካስ ፣ አደገኛ ምርትን ለማፈን እና የተወሰኑ መረጃዎችን ለማተም ተገደዱ ፡፡ ምናልባት ህዝቡ ራሱ ያለ ፖለቲከኞች እገዛ በግሎባላይዜሽን ዘመን እጅግ ጨካኝ የሆነውን በደል መቋቋም ይችል ይሆን?
ተዋጊዎች ለሥነ ምግባር ፍጆታ እና የቲ.ኤን.ሲዎች ቦይኮት እንቅስቃሴ የሚያደርጉት ቁጥራቸው ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ የሚሄድ ኩባንያዎች ብቅ ይላሉ ፣ ለዚህም የራሳቸው ስም በመጀመሪያ ደረጃ ነው ፣ እና እጅግ በጣም ጥሩ ያልሆኑ ድርጅቶች ፡፡ የ “ፍትሃዊ ንግድ” ደንቦችን ማክበር ፣ ፍትሃዊ የደመወዝ እና የሥራ ሁኔታ እንዲሁም የምርት አከባቢን ደህንነት የሚከታተሉ እንደ “ትራንስ ፌር” ያሉ ዓለም አቀፍ የንግድ ድርጅቶች አሉ ፡፡ እነዚህ ድርጅቶች በግዥዎቻቸው ወደ ኋላ የቀሩ የግብርና መዋቅሮች እንዲመለሱ እና የአነስተኛ ገበሬዎችን ሕልውና ያረጋግጣሉ ፡፡ ሆኖም ፣ የግለሰቦች ተገዢዎች የበጎ አድራጎት ድርጅት ከሰብአዊ እሴቶች ሁሉ በላይ ትርፍ ማግኘትን የሚያስቀምጠውን ዓለም አቀፋዊ ስርዓት ማስቆም የሚችል አይመስልም …
